کتابداران به عنوان کسانی که سر و کارشان با کتاب و کتابخانه است، احتمالاً با این گزاره و چالش مواجه شده‌اند که «در دنیای مدرن و دیجیتال و با پیشرفت‌های سریع فناوری، مطالعه کتاب و کاغذ به تدریج کنار گذاشته می‌شود و مردم اگر بخواهند کتاب بخوانند، از طریق تبلت و گوشی‌های هوشمند و کتابخانه‌های دیجیتالی که چندین هزار کتاب برای خواندن در اختیار شما قرار می‌دهند، به مطالعه می‌پردازند.»
یعنی مدعای برخی از جامعه این است که کتابخانه‌های فیزیکی، دیگر ارزش سرمایه‌گذاری و هزینه و نیرو و... را ندارد.
یا در گروههایی در شبکه‌های اجتماعی که با موضوع کتاب تشکیل شده است، دیده‌ایم که وقتی کتابی را معرفی می‌کنیم، برخی از اعضای گروه، طلب فایل الکترونیکی آن را دارند.
موضوع بر سر چیست؟ بر سر رفتار مطالعه مردم در عصر دیجیتال است.
واقعاً مردم در دنیای جدید و دیجیتال چگونه مطالعه می‌کنند؟! فناوری‌های دیجیتال چه تحولی در روش و سطح مطالعه مردم دارد؟!
اینها پرسش‌هایی است کتاب «مطالعه در عصر دیجیتال» می‌خواهد با نگاه علمی به آنها پاسخ بدهد.
کتاب مطالعه در عصر دیجیتال، مجموعه‌ای از گردآوری، ترجمه و تالیف است که عمده کار آن را فاطمه نادری انجام داده که زمان تالیف کتاب، دانشجوی کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه اصفهان بوده‌است. ظاهراً کار تحقیق زیرنظر و با مدیریت استاد احمد شعبانی، از اساتید کتابداری دانشگاه اصفهان و محمدرضا عابدی، دانشیار شته مشاوره این دانشگاه انجام شده است.
کتاب در 8 فصل نوشته شده است.
فصل اول به تعریف مطالعه و انگیزه‌های مطالعه پرداخته است.
فصل دوم اهداف مطالعه بررسی شده است.
سومین فصل کتاب «گونه شناسی خواندن» نام دارد و دیدگاه بالدریج و اوهارا درمورد انواع خواندن تشریح شده و سطوح خواندن و فعالیت‌هایی که خواندن را پشتیبانی می‌کند هم در این فصل بررسی شده است.
از فصل چهارم که «تاثیر تکامل مدارک بر خواندن» هست، تقریبا موضوع اصلی کتاب آغاز می‌شود.
منابع الکترونیکی و خواندن عنوان فصل پنجم کتاب است که خیلی کوتاه و مختصر است.
در فصل ششم، مروری کوتاه بر چند پژوهش درباره مطالعه منابع الکترونیکی صورت گرفته است.
فصل هفتم به بررسی نظریه‌های یکی از صاحب نظران حوزه مطالعه به نام «لیو» می‌پردازد.
و فصل هشتم هم نتیجه گیری و جمع بندی کتاب است.
شاکله کلی کتاب این‌گونه است، اما درباره محتوای کتاب!
این کتاب از معدود کتاب‌هایی است که به مبحث مطالعه در دنیای دیجیتال می‌پردازد و از این بابت کتاب خوب و مفیدی است.
آنچه که از این کتاب به نظر بنده در حوزه کاری ما در کتابخانه‌های عمومی و حتی در کتابفروشی‌ها مفید و مناسب است، اطلاعات و نتایج جالبی است که در آن ارائه شده است.
به عنوان مثال تفاوت مطالعه و خواندن، 13 هدفی که اوهارا برای مطالعه مشخص کرده، روش‌شناسی خواندن، فعالیت‌های پشتیبان خواندن و به خصوص سطوح خواندن که مطرح شده، به نظر برای حوزه کاری ما مفید فایده است.
آنچه که به صورت چکیده و خلاصه می‌توان از محتوای کتاب مطرح کرد، این است که رفتار مردم نسبت به مطالعه در دروه ابزارهای نوین دیجیتالی تفاوت کرده است. این تفاوت یک ویزگی دارد. اینکه مطالعه از روی ابزارها و قایل‌های دیجیتالی اگرچه برای مردم آسان و با قابلیت‌های مختلفی همراه است، اما متاسفانه تمرکز، دقت و عمق مطالعه را از آنها می‌گیرد.
مثلاً در فصل منابع الکترونیکی و خواندن، صفحه 62 می‌خوانیم: «دکتر کوناوی در انجمن کتابداران آمریکا گفت: استفاده‌کنندگان، کتاب‌های الکترونیکی را از ابتدا تا انتها نمی‌خوانند، بلکه فقط برای مطالعه مختصر به آنها رجوع می‌کنند.» و در همان صفحه نوشته است: «مان» می‌گوید: بهترین وسیله‌ای که انسان برای انتقال اطلاعات و دانش اندیشیده، کتاب است...مطالب بر صفحه نمایشگر به همان دقت مطالب چاپی مطالعه نمی‌شود بنابراین دیجیتالی کردن متون طولانی کتاب، جذب محتوای علمی ان را مشکل می‌کند.»
از نگاه انتقادی، این کتاب چند ایراد دارد:
- اول اینکه مولف می‌توانست به تحلیل بیشتری نسبت به داده‌ها و نتایج پزوهش های ترجمه شده بپردازد که این کار را نکرده است.
- دوم اینکه مباحث کتاب اگرچه به خوبی دسته بندی و فصل بندی شده، اما جامعیت ندارد. یعنی مولف نتوانسته یک روال مشخص و تحلیلی مبتنی بر ارائه یک نگاه جامع درباره موضوع کتاب، پیاده کند. مثلا برخی موارد چند بار در فصل‌های مختلف تکرار شده است.
- عنوان کتاب که روی جلد نقش بسته، «مطالعه در عصر دیجیتال» است و در فصل ابتدایی کتاب، بر تفاوت «مطالعه» و «خواندن» و تعاریف متفاوت این دو تاکید شده است. در متن کتاب نیز برای مطالعه، کلمه انگلیسی «study» و برای واژه خواندن، معادل انگلیسی «reading» به کار رفته است، اما در ترجمه عنوان کتاب در پشت جلد، به جای کلمه «study» باز «reading» استفاده شده است.
در مجموع کتاب «مطالعه در عصر دیجیتال» -که حجم زیادی هم ندارد- می‌تواند برای کتابداران، کتابفروش‌ها، کتابخوانان و حتی کتاب‌نخوانان مفید باشد.
یک قاچ از کتاب:
لیو: «به نظر نمی‌رسد که رایانه در آینده جایگزین کتاب چاپی به عنوان ابزار خواندن شود، آنگونه که جایگزین ماشین تایپ به عنوان ابزار نوشتن شد.» (صفحه 100)
